ลำไย.. ..ใครคือผู้กำหนดราคา?

ลำไย.. ..ใครคือผู้กำหนดราคา?

บทนำ

“ลำไย” เป็นผลไม้ที่ตลาดยังมีความต้องการอีกมาก ทั้งตลาดภายในประเทศและตลาดต่างประเทศขายได้ในระดับราคาที่น่าพอใจ สามารถส่งออกได้ทั้งในลักษณะลำไยสด ลำไยแช่แข็ง ลำไยกระป๋อง และลำไยอบแห้ง มีโอกาสทางการตลาดที่สดใส สามารถนำเงินตราเข้าประเทศได้ปีละหลายร้อยล้านบาท และมีแนวโน้มว่าปริมาณและมูลค่าการ ส่งออกเพิ่มขึ้นทุกปี ซึ่งลักษณะเช่นนี้น่าจะทำให้เกษตรกรผู้ปลูกลำไยได้รับผลตอบแทนเป็นที่น่าพอใจ แต่ในความเป็นจริงไม่ได้เป็นเช่นนั้นเลย เกษตรกรที่ขายลำไยส่วนใหญ่จะตอบเป็นเสียง เดียวกันว่า “ลำไยของตัวเองขายได้ราคาที่ต่ำเกินไป” ทำให้เกิดข้อสงสัยขึ้นมาว่า “ทำไมถึงเป็นเช่นนั้น?”

ลักษณะการซื้อขายลำไย

ด้วยข้อสงสัยดังกล่าว ผู้เขียนจึงได้เดินทางไปเก็บข้อมูลเบื้องต้นที่จังหวัดลำพูน ซึ่งถือได้ว่าเป็นแหล่งปลูกลำไยที่สำคัญของประเทศ โดยใช้วิธีการสัมภาษณ์และการสังเกตุ พบว่า เกษตรกรยังคงนิยมขายลำไยอยู่ 2 รูปแบบ คือ
1. ขายแบบเหมาสวน ซึ่งในอดีตมีการตกลงขายเหมาสวนเมื่อลำไยออกช่อดอก แต่ในปัจจุบันเนื่องจากความไม่แน่นอนของดินฟ้าอากาศและปริมาณผลผลิตที่ยากต่อการคาดคะเน ทำให้เกษตรกรและพ่อค้าคนกลางนิยมขายเหมาเมื่อลำไยออกผลเรียบร้อยแล้ว โดยส่วนใหญ่พ่อค้า คนกลางจะจ่ายเงินมัดจำไว้ก่อนประมาณ 10 เปอร์เซ็นต์ ซึ่งลักษณะการซื้อขายแบบนี้ทำให้เกิดความเสี่ยงทั้งเกษตรกรและพ่อค้าคนกลางที่เข้ามาซื้อ แต่เกษตรกรจะมีความเสี่ยงมากกว่าถ้าหากปีนั้นลำไยราคาไม่ดี พ่อค้าคนกลางเห็นว่าหากรับซื้อลำไยจากเกษตรกรไปก็จะทำให้ประสบกับปัญหาการขาดทุนได้ พ่อค้าคนกลางก็จะไม่มารับซื้อต่อโดยยอมเสียเงินมัดจำให้แก่เกษตรกรแทน ทำให้เกษตรกรต้องแบกรับภาระในการหาตลาดสำหรับขายลำไยในสภาวะที่ลำไยมีราคาตกต่ำ
2. เกษตรกรขายเอง ซึ่งเป็นวิธีการที่นิยมขายกันมากในปัจจุบัน โดยเกษตรกรอาจจะขายลำไยเองที่สวน หรือมีพ่อค้ามารับซื้อถึงสวน หรือนำไปวางขายที่ตลาด หรือนำไปขายที่จุดรับซื้อของพ่อค้าคนกลาง โดยเกษตรกรอาจจะขายแยกตามเกรดหรือขายคละก็ได้ จากการสังเกตุพบว่า เกษตรกรส่วนใหญ่นิยมนำไปขายที่จุดรับซื้อของพ่อค้าคนกลาง เพราะมีความสะดวกและขายได้ในปริมาณที่มากกว่าเมื่อเทียบกับวิธีอื่นๆ

ดังนั้นผู้เขียนจะขอนำเสนอถึงขั้นตอนการซื้อขายโดยการนำไปขายที่จุดรับซื้อของพ่อค้าคนกลาง ซึ่งจะทำให้ผู้อ่านได้รับคำตอบว่า “เพราะเหตุใดเกษตรกรถึงไม่พอใจในราคาที่ได้รับ?”

ขั้นตอนการซื้อขายโดยการนำไปขายที่จุดรับซื้อของพ่อค้าคนกลาง
1. เริ่มแรกเกษตรกรจะต้องไปรับตะกร้าพลาสติกมาจากพ่อค้าคนกลางที่ตนเองต้องการจะขาย โดยเกษตรกรจะต้องจ่ายค่ามัดจำสำหรับตะกร้าที่รับมาด้วย ซึ่งค่ามัดจำของพ่อค้าคนกลางแต่ละรายอาจจะเท่ากันหรือไม่เท่ากันก็ได้
2. เมื่อเกษตรกรได้รับตะกร้าพลาสติกมาแล้ว ก็จะนำเอาลำไยที่เก็บเสร็จแล้วมาคัดเอาลูกที่เสียออกและแยกเกรดบรรจุลงในตะกร้า ซึ่งน้ำหนักของลำไยที่บรรจุจะมีน้ำหนักแตกต่างกันออกไปตามแต่ลักษณะตะกร้าของพ่อค้าคนกลางแต่ละราย เช่น ขนาดบรรจุ 12 กิโลกรัม แบ่งเป็นน้ำหนักของตะกร้า 1 กิโลกรัม และน้ำหนักลำไย 11 กิโลกรัม เป็นต้น
3. หลังจากที่เกษตรกรบรรจุลำไยใส่ตะกร้าเรียบร้อยแล้ว ก็จะนำลำไยไปขายยังจุดรับซื้อของพ่อค้าคนกลาง ซึ่งวิธีการขนส่งส่วนใหญ่นิยมขนส่งโดยใช้รถกระบะ 4 ล้อ เป็นที่น่าสังเกตุว่าเกษตรกรส่วนใหญ่จะนำไปขายในช่วงเย็นประมาณ 5 โมงเย็นเป็นต้นไป ทั้งนี้เนื่องจากเกษตรกรมักจะเก็บลำไยในตอนเช้าและตอนกลางวัน จากนั้นก็จะบรรจุลงตะกร้ากว่าจะเสร็จเรียบร้อยก็เป็นเวลาเย็น ทำให้ในช่วงเวลาดังกล่าวมีเกษตรกรจำนวนมากที่รอขายลำไยตรงจุดรับซื้อของพ่อค้า
4. เมื่อไปถึงจุดรับซื้อของพ่อค้าคนกลางแล้ว เกษตรกรก็จะขนลำไยลงจากรถแล้ววางไว้ตามที่พ่อค้าคนกลางกำหนด จากนั้นก็ต้องรอคิวเพื่อให้พ่อค้าคนกลางมากำหนดราคารับซื้อลำไยของตนเอง
5. เมื่อถึงคิวของตนเองแล้ว พ่อค้าคนกลางจะเปิดดูลำไยในตะกร้าเพื่อที่จะบอกว่าลำไยในตะกร้าใบนั้นจะให้ราคากิโลกรัมละกี่บาท จุดนี้เองที่ทำให้ทราบว่าเพราะเหตุใดเกษตรกรถึงไม่พอใจในราคาที่ได้รับ เพราะการกำหนดราคาของพ่อค้าคนกลางอาศัยการดูด้วยสายตาและจับดูลำไยในตะกร้าแล้วก็บอกว่ากิโลกรัมละกี่บาท พ่อค้าคนกลางอาจจะเปิดดูทุกตะกร้าหรือเลือกสุ่มบางตะกร้าก็ได้ ถ้าพ่อค้าคนกลางเปิดดูทุกตะกร้าเกษตรกรก็อาจจะได้ขายในราคาที่แตกต่างกันในแต่ละตะกร้า หรือถ้าเป็นที่รู้จักคุ้นเคยกันพ่อค้าคนกลางก็อาจจะสุ่มเลือกเปิดบางตะกร้าแล้วกำหนดเป็นราคาสำหรับรับซื้อลำไยที่นำมาขายทั้งหมดก็ได้

จากการสังเกตุพบว่าอำนาจการตั้งราคาเบ็ดเสร็จอยู่ที่พ่อค้าคนกลาง บางครั้งลำไยใน 2 ตะกร้าที่เก็บมาจากต้นเดียวกันราคาที่ได้รับก็ไม่เท่ากัน เกษตรกรมีอำนาจในการต่อรองราคาที่น้อยมากหรือบางรายก็ไม่มีเลย พ่อค้าคนกลางบอกราคาเท่าไหร่เกษตรกรก็จำใจต้องขายในราคาเท่านั้น ถึงแม้จะรู้สึกว่าไม่พอใจในราคาที่ได้รับก็ตามที เพราะเมื่อขนลำไยไปถึงจุดรับซื้อของพ่อค้าคนกลางแล้ว เกษตรกรจะขนกลับก็ยังไม่รู้ว่าจะนำลำไยไปขายที่ไหนได้หมดภายในระยะเวลาที่จำกัด เนื่องจากวิธีการขายแบบอื่นๆ จะขายได้ในปริมาณที่น้อยแต่เกษตรกรเก็บลำไยแต่ละครั้งในปริมาณที่มาก

สรุป

ผลสรุปจากการสัมภาษณ์และสังเกตุที่ผู้เขียนนำเสนอแล้วข้างต้น คงจะทำให้ผู้อ่านได้รับคำตอบแล้วว่า “เพราะเหตุใดเกษตรกรถึงไม่พอใจในราคาที่ได้รับ?” และ “ใครคือผู้กำหนดราคาลำไยที่แท้จริง” ส่วนในปีฤดูการผลิตลำไยปี 2552 นี้ ผู้เขียนเชื่อว่าระบบการซื้อขายลำไยจะยังคงเป็นแบบรูปแบบเดิมอย่างนี้อยู่ต่อไป หากหลาย ๆ หน่วยงานที่เกี่ยวข้องยังไม่ร่วมมือกันแก้ไขปัญหาของลำไย แล้วท่านผู้อ่านคิดอย่างไรกับปัญหาการซื้อขายลำไยที่จะเกิดขึ้นในปี 2552 นี้?